قدس آنلاین/ مسعود حیدری معینی: مسأله دانش آموزان دارای استعداد برتر یا همان «تیزهوشان» سابق، سال هاست که در آموزش و پرورش بعنوان یک مسأله جدی مطرح است و در طی این سال ها دچار طرح ها و برنامه های متنوع و مختلف شده است. بحث تربیت علمی و آموزشی این دانش آموزان با توجه به حساسیت های این خاص این گروه، موضوع مهمی است که باعث شد شمار این مدارس در دولت های نهم و دهم بشدت افزایش یابد اما دولت یازدهم با این روند موافق نبود. مسؤولان آموزش و پرورش در دولت یازدهم اعتقاد دارند تا حد امکان نباید استعدادهای برتر را از سایر دانش آموزان جدا کرد مگر آنها که نیازهای ویژه و جداگانه دارند. بنابراین در یکی از بندهای مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، استمرار بر ارایه خدمت به شیوه «تفکیکی» با نگاه اصلاحی و حداقلی مورد تأکید قرار گرفته و بر شیوه های تازه تر برای یافتن و پرورش استعدادهای درخشان دانش‌آموزی تأکید شده است.
موضوع مدارس سمپاد یا سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان و ساز و کارهای آن را در گفتگو با رضا گلشن مهرجردی، مدیر پژوهش، طرح و برنامه مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان، مورد بررسی قرار داده ایم.
***
* آقای مهرجردی؛ لطفا بفرمایید فلسفه وجودی مدارس سمپاد چیست؟
** فلسفه وجودی این مدارس پرداختن به آموزش بخشی از دانش‌آموزان دارای استعداد برتر است که نظام آموزشی با رعایت مصالح تربیتی، جداسازی این دانش‌آموزان را تجویز میکند.
* این جداسازی دانش‌آموزان در چه حوزه‌ای انجام می‌شود؟
** جداسازی براساس بهره هوشی است و این بهره هوشی با برخی حوزه‌ها بستگی و ارتباط دارد که فعلاً عمده تأکید بر روی حوزه ریاضیات و علوم پایه است.
* آیا این رویکرد، در حال توسعه به دیگر بخش ها نیز هست؟
** بله ما تلاش می‌کنیم که در حوزه علوم انسانی و هنر نیز وارد شویم. اکنون بیش از پنج سال است در تلاش هستیم این کار را انجام دهیم.
* علت این امر که تاکنون به جز ریاضی و علوم تجربی به دیگر حوزه‌ها پرداخته نشده چیست؟
** این مشکل مربوط به عوامل فرهنگی و اجتماعی است که مانع ایجاد میکند و خانواده‌ها نمی‌پذیرند فرزندشان در زمینه‌های دیگر فعالیت کند و متأسفانه هنر و علوم انسانی را به حاشیه می‌رانند.
* یعنی در مورد توجه به حوزه‌های علوم انسانی و هنر مشکلات فرهنگی و زیرساختی داریم؟
** در بیشتر مواقع ما زیرساخت‌ها را آماده می‌کنیم ولی هنگام ثبت‌نام، خانواده‌ها استقبال نمی‌کنند و فرزندانشان را در جایی دیگر ثبت‌نام می‌کنند.
* آیا در کشورهای دیگر مدارسی به شکل مدارس سمپاد وجود دارد؟
** در بسیاری از کشورهای دنیا به شیوه‌های مختلف مدارس مربوط به دانش‌آموزان دارای استعدادهای برتر وجود دارد.
* مدارس استعدادهای برتر دانش آموزی، در کشورهای دیگر به چه شکل عمل می‌کنند؟
** در بیشتر این مدارس، براساس نوع استعداد دانش‌آموزان، جداسازی انجام می‌شود و ما نیز دوست داریم در کشورمان به عنوان مثال مدارس هنر داشته باشیم و افرادی که در زمینه هنر استعداد ویژه‌ای دارند در این مدارس تحصیل کنند ولی مردم استقبال نمی‌کنند.
* آیا در حال حاضر مدارس ویژه هنر در کشور دایر است؟
** بله چنین مدارسی داریم ولی مشتری ندارد! ما هنرستان‌های گرافیک و معماری هم داریم ولی دانش‌آموزان تیزهوش حاضر به تحصیل در چنین رشته‌هایی نیستند.
* شرایط مدارس استعدادهای درخشان برای جذب دانش‌آموز چیست؟
** دانش‌آموز را براساس ترجیح استعدادی می‌پذیریم، برنامه درسی این دانش‌آموزان را متناسب با حوزه استعدادشان غنی می‌کنیم و نیروی انسانی متخصص را برای تربیت این دانش‌آموزان به کار می‌گیریم.
* علت چیست که دانش‌آموزان تیزهوش حاضر به تحصیل در هنرستان‌ها نیستند؟
** چون نگاه جامعه و تمایل خانواده‌ها به سمت این رشته‌ها نیست به عنوان مثال در چند سالی که در حوزه تربیت بدنی و ورزش تبلیغات خوبی انجام شد، دیدیم که دانش آموزان به این سمت حرکت کردند. چون در جامعه چنان تصور می‌شود که از طریق هنرمند شدن و نویسنده شدن نمی‌شود شأن اجتماعی خوبی را کسب کرد، بنابراین اگر کسی نویسنده خوبی هم باشد، ابتدا باید شغلی داشته باشد که در کنار آن بتواند بنویسد و کتابش را به چاپ برساند در حالی که ما مفاخر هنری سرشناس بین‌المللی مانند استاد فرشچیان را داریم که به واسطه هنرشان جایگاه بسیار خوبی را بدست آورده‌اند.
* آیا نحوه ورود به مدارس سمپاد، علمی است و آزمون‌هایی که از دانش‌آموزان گرفته می‌شود استاندارد جهانی دارد؟
** این آزمون‌ها سال به سال ساخته می‌شود و با روشهای روانسجی سعی می‌کنیم اعتبار و روایی آن درجه خوبی داشته باشد.
* برای خروجی مدارس سمپاد چه برنامه هایی دارید و چه اتفاقی می‌افتد؟
** این دانش‌آموزان وارد دانشگاه ها می‌شوند، مانند تمام دانش‌آموزان دیگر و پس از خروج دانش آموزان از سیستم آموزش و پرورش پیگیری کارهای آنها به عهده مؤسسات دیگر است. عده‌ای از این دانش‌آموزان نیز همکاران ما در مدارس سمپاد می‌شوند.
* اگر تست هوش از دانش‌آموزان سمپاد بگیریم، چه نمره‌ای را کسب می‌کنند؟
** به طور طبیعی هر چقدر به سمت نمرات بالای هوش برویم سهم دانش آموزانی که در آن نمره پوشش داده شده‌اند بیشتر می‌شود و گمان نمی‌کنم دانش آموزی در مجموعه پیدا کنیم که زیر نمره 120 داشته باشد. نرم جمعیتی که در حال پذیرش هستیم، اگر جمعیت یک جمعیت طبیعی باشد، باید 130 به بالا باشد.
* چه عواملی باعث ایجاد خطا در نرم هوشی افراد انتخاب شده در مدارس سمپاد می‌شود؟
** ابتدا خطای ابزار و امکانات اندازه گیری است که این خطا نباید خیلی زیاد باشد البته ما در هنگام ورود این دانش‌آموزان، هوشبهر را اندازه نمی‌گیریم.
* در مورد معلمان مدارس سمپاد چه نمره هوشبهری را اعلام می‌کنید؟
** نظام معلمان استعدادهای درخشان براساس هوشبهر معلمان نیست، بلکه این نظام خودش، خودش را پالایش میکند، یعنی اگر معلم ناتوانی وارد این سیستم شود خود بخود از مجموعه بیرون خواهد رفت.
* نظر متخصصان در مورد این که آیا معلمان مدارس تیزهوشان باید خودشان تیزهوش باشند چیست؟
** اختلاف نظرهایی در این رابطه وجود دارد، برخی بشدت از این ایده دفاع می‌کنند و برخی مهارتهای معلمی، دانش و تخصص را در اولویت می‌دانند.
* آیا جریان وارد آمدن فشارهای روحی و روانی و کارهای فوق برنامه در مدارس سمپاد کنترل شده است؟
** ما در 3 حوزه برنامه‌های درسی دانش‌آموزان را توسعه می‌دهیم؛
یکی حوزه تجویزی و الزام آور برای تمام دانش‌آموزان است. ما در 3 ماده درسی ریاضیات، فارسی و علوم تجربی برنامه درسی عمومی را توسعه می‌دهیم و غنی می‌کنیم یعنی موضوعات و سرفصل‌های موجود را به صورت غنی‌تر ارایه می‌کنیم و این کار با هماهنگی دفتر تالیف و با نظارت کارشناسان مربوطه انجام می‌شود.
حوزه دوم که ممکن است حوزه آسیب‌زا باشد، جایی است که معلم براساس تجربیات شخصی خود اقدام میکند که ممکن است افراط و تفریط‌هایی دیده شود و حوزه فوق برنامه که کاملاً داوطلبانه است و در این حوزه، فشار، بیشتر از آنچه که متوجه مدرسه باشد، متوجه خانواده‌هاست که عطش فراوانی دارند و می‌خواهند هر آنچه را که می‌شود در اسرع وقت برای فرزندشان تضمین کنند. این وظیفه ماست که به خانواده‌ها آموزشهای لازم را بدهیم و خوشبختانه در این زمینه توفیق نسبی داشته‌ایم.
* در رویکردهای جدید آموزشی سعی می‌شود دانش‌آموزان به سمت مهارت آموزی سوق داده شوند، این مورد در مدارس سمپاد چه جایگاهی دارد؟
** اصرار ما بر این است که مدارس استعدادهای درخشان باید فضاهای آزمایشگاهی و کارگاهی داشته باشند و این فضاها نباید ویترینی و نمایشی باشد و در بازدیدهایی که از این مدارس داریم، حتماً سری هم به کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های مدارس می‌زنیم و اصرار داریم دانش آموزان دست ورزی کنند و به طور ملموس دروس را بیاموزند.
* آیا در مورد دروس نظری مثل فارسی و دینی هم تدبیری اندیشیده شده است؟
** سعی کرده‌ایم اتاقی به نام اتاق ادبیات داشته باشیم و دانش‌آموزان به صورت چرخشی از این اتاق‌ها استفاده کنند و از کتاب‌های نظم و نثری که در آنجاست و راهنمایی معلم مربوطه استفاده کنند.
* جایگاه مدارس سمپاد در سند تحول و سند راهبردی کشور در امور نخبگان کجاست؟
** ما همه آنچه در این دو سند راجع به دانش‌آموزان نخبه است را در قالب یک متن و نظام‌نامه منسجم تحت عنوان استعدادهای برتر در شورای عالی آموزش و پرورش در سال 93 به تصویب رسانده‌ایم و منتظر نهایی شدن آن از سوی رئیس‌جمهور هستیم.
این سند، تکلیف دانش‌آموز مستعد را معلوم میکند و بخشی از این سند متوجه آن دسته از دانش‌آموزان است که با رعایت مصالح تربیتی، الگوی «تفکیک» برای آنها تجویز می‌شود که از بدنه دانش آموزی در یک محیط ویژه جدا شوند. در کنار آن برنامه دیگری داریم تحت عنوان «تلفیق» که مخصوص گروه دیگری است که نیاز ندارند از دیگر دانش‌آموزان جدا شوند اما در محیط عادی براساس توانایی‌های آنها باید خدمات ویژه‌ای به آنها ارایه شود که این گروه در طرح ملی شهاب دیده شده‌اند.
نظر شما